Schoolorganisaties
In Nederland zijn er ongeveer 880 schoolorganisaties in het primair onderwijs, waarvan de meeste zich richten op regulier basisonderwijs. Dit hoofdstuk biedt inzicht in de huidige cijfers en trends binnen schoolorganisaties, waaronder de verschuiving naar grotere organisaties en fusies. Schoolorganisaties moeten zich verantwoorden voor hun onderwijsaanpak en -kwaliteit. Het hoofdstuk behandelt ook de resultaten van het programma Goed Worden, Goed Blijven, dat ondersteuning biedt aan scholen met kwaliteitsproblemen en de positieve evaluatie van de betrokken scholen. Tot slot worden de professionaliseringsactiviteiten van de PO-Academie besproken, die steeds meer in trek zijn onder schoolleiders en bestuurders.
Cijfers over schoolorganisaties
In oktober 2023 telde het primair onderwijs 881 schoolorganisaties. De meeste schoolorganisaties hebben alleen scholen voor regulier basisonderwijs (bo, 635). 116 schoolorganisaties hebben scholen voor zowel bo als speciaal basisonderwijs (sbo); 22 schoolorganisaties bieden alléén sbo, speciaal onderwijs (so) of voortgezet speciaal onderwijs (vso). 36 schoolorganisaties richten zich op alle onderwijssoorten in het po. 72 schoolorganisaties bieden een andere soort combinatie van twee of drie schoolsoorten.
De meeste leerlingen gaan naar het regulier basisonderwijs. Daarom hebben de meeste schoolorganisaties ook vestigingen voor regulier basisonderwijs.
Verschil in omvang schoolorganisaties
Het aantal schoolorganisaties in het primair onderwijs daalde van 969 in 2018 naar 881 in 2023. Ruim een derde (37%) van het aantal schoolorganisaties in het primair onderwijs is een éénpitter: een zelfstandige school met vaak een directeur-bestuurder.
Veruit de meeste schoolorganisaties (828) zijn alleen in het primair onderwijs actief, maar 53 organisaties hebben ook vestigingen in het voortgezet onderwijs.
School(organisaties) en onderwijskwaliteit
De Inspectie van het Onderwijs beoordeelt de kwaliteit van scholen met reguliere kwaliteitsonderzoeken, herstelonderzoeken en steekproeven bij risicoscholen. Sinds 2023 heeft de Inspectie het toezicht gericht geïntensiveerd. Dit heeft geleid tot een toename van het aantal onvoldoende of zeer zwak beoordeelde scholen. In 2023 beoordeelde de Inspectie van het Onderwijs in totaal 112 basisscholen, sbo-scholen en (v)so–scholen als onvoldoende en 42 scholen als zeer zwak. Daarnaast kregen 26 schoolorganisaties een onvoldoende beoordeling.
Onderzoek bestuurlijke kwaliteit
Elke vier jaar geeft de Inspectie van het Onderwijs een oordeel over het kwaliteitsbeleid van schoolorganisaties. Voor deze beoordeling gebruikt de Inspectie drie standaarden: Visie, ambities en doelen (BKA1), Uitvoering en kwaliteitscultuur (BKA2) en Evaluatie, verantwoording en dialoog (BKA3). Bovendien krijgen schoolorganisaties een eindoordeel (onvoldoende, voldoende, goed). Schoolorganisaties krijgen een onvoldoende als eindoordeel wanneer minstens één van de drie standaarden onvoldoende is.
Goed Worden, Goed Blijven (+): ondersteuning en resultaten in 2023 en 2024
GWGB heeft in 2023 ondersteuning geboden aan 52 onvoldoende scholen (ongeveer 46%), 36 zeer zwakke scholen (ongeveer 86%) en 25 onvoldoende beoordeelde schoolorganisaties (96%). Deze cijfers tonen aan dat GWGB een groot aantal scholen en schoolorganisaties bereikt, waardoor ze kunnen werken aan hun onderwijskwaliteit en herstel.
GWGB+ heeft in 2023 ondersteuning geboden aan 83 scholen en 38 schoolorganisaties. Dit geeft aan dat de preventieve focus van GWGB+ goed wordt ontvangen en dat veel scholen en organisaties actief werken aan het voorkomen van kwaliteitsproblemen.
In 2024 (tot en met augustus) zijn 70 scholen en 19 schoolorganisaties, die een onvoldoende of zeer zwakke beoordeling kregen van de Inspectie, gestart met het ondersteuningstraject van GWGB. Het programma GWGB+ heeft in 2024 tot nu toe ondersteuning geboden aan 83 scholen en 22 schoolorganisaties.
Resultaten van GWGB
Van de 99 scholen die tussen januari 2022 en juni 2023 ondersteuning ontvingen vanuit het programma GWGB, heeft 76% zich verbeterd bij het herstelonderzoek. De overige 24% is op het moment van het herstelonderzoek nog niet voldoende verbeterd, in de tussenliggende periode gesloten of heeft nog geen herstelonderzoek gehad. Deze resultaten sluiten aan bij eerdere onderzoeken die aangeven dat de ingezette verbeteringen vaak duurzaam zijn.
Tevredenheid over GWGB+
Scholen waarderen het programma met een gemiddeld rapportcijfer van 8,5. Bijna alle deelnemers geven aan dat het programma hen geholpen heeft om zicht te krijgen op noodzakelijke verbeteringen in de onderwijskwaliteit. Daarnaast geeft 90% van de scholen aan dat dankzij het programma belangrijke verbeteringen zijn gerealiseerd en 87% gelooft dat ze zich sneller hebben ontwikkeld door deelname.
Structureel werken aan professionalisering
Bestuurlijke visitaties
De PO-Raad organiseert bestuurlijke visitaties waarbij schoolbestuurders samen met collega-bestuurders en externe partners reflecteren op hun bestuurlijk handelen. De focus ligt op het identificeren van ontwikkelpunten en het bevorderen van bestuurlijke professionalisering. Meer informatie is te vinden op de website van de PO-Raad.
PO-Academie
De PO-Academie biedt leertrajecten en professionaliseringsactiviteiten aan voor bestuurders, stafmedewerkers en schoolleiders in het primair onderwijs. Dit aanbod richt zich op het verbeteren van onderwijskwaliteit en het ontwikkelen van strategische thema’s zoals digitalisering en personeelsbeleid.
Goed bestuur
Schoolorganisaties hebben de ruimte om onderwijs vorm te geven naar de behoeften van hun leerlingen en context. Ze zijn verantwoordelijk voor het zorgvuldig nemen van deze beslissingen en het afleggen van verantwoording. De Code Goed Bestuur biedt hierbij belangrijke richtlijnen en normen.
Benchmark: Schoolbesturen op de kaart
Schoolorganisaties kunnen via de benchmark Schoolbesturen op de kaart hun informatie vergelijken op thema’s zoals onderwijs, medewerkers, financiën en huisvesting. Dit biedt inzicht in de prestaties van verschillende schoolorganisaties.
Monitor Digitalisering Onderwijs 2025
In 2025 kunnen schoolbesturen deelnemen aan de Monitor Digitalisering Onderwijs. Deze tool, ontwikkeld door de PO-Raad, VO-raad en Kennisnet, biedt inzicht in de voortgang op het gebied van digitalisering en geeft de mogelijkheid om prestaties te vergelijken met andere schoolorganisaties.
Bedrijfsvoering
Wat is de status van o.a de schoolgebouwen en de financiën in het primair onderwijs
Personeel
Wat zijn de ontwikkelingen en het personeelstekort in het primair onderwijs.
Leerlingen en onderwijs
Hoe speelt het primair onderwijs in op de behoeften van leerlingen en hun ontwikkeling.